تحریفات عاشورا
علی رغم آنکه نهضت عاشورایى امام حسین علیه السلام، خود با انگیزه امر به معروف و نهی از منکر و پیاده سازی اسلام حقیقی و انحرافات و تحریفات در دین بود و در آموزه های دین اسلام هر گونه تغییر و تبدیل حقیقت به شدت نکوهش شده است، لیکن انگیزه های مختلفی موجب شد که تحریفاتی در بیان «شکل» و «محتوای» واقعه عاشورا یا تحلیل اهدافش صورت گیرد، و در مقابل، عده ای تلاش مقدسی انجام دهند تا با این تحریفات مبارزه نموده و مردم را نسبت به آن آگاه نمایند.
انگیزه‌های تحریف عاشورا
«تحریف» منحرف کردن چیزی است از مسیر و وضع اصلی خود که داشته است یا باید داشته باشد. به عبارت دیگر تحریف نوعی تبدیل و تغییر است. تردیدی نیست که انگیزه های سیاسی و اجتماعی فراوانی برای تحریف واقعه عاشورا از همان آغاز وجود داشته که از مهم ترین آنها موارد زیر است:
- حاکمیت استبدادی مخوف حزب اموی بر سرزمین های اسلامی آن هم به مدتی نسبتا طولانی بوده است. علاوه بر این، سایر حکومت های مستبد و مفسد که منش و روش امویان و فرزندان ابوسفیان را پیشه خود ساخته بودند و فرهنگ جهادی و شهید پرور حسین بن علی علیه السلام را در تضاد با منافع خود می دیدند، انگیزه ای نیرومند برای مسخ و تحریف تاریخ و فرهنگ عاشورا داشته اند.
- قسمتی از تحریفاتی که در حادثه‌ی کربلا صورت گرفته نیز معلول حس اسطوره‌سازی و افسانه‌گرائی است.
- انگیزه گریاندن مستمعین نیز با استناد غیر معقول به روایات رسیده در فضیلت گریه بر سید الشهداء نیز عامل دیگری بوده است که موجب شده در شکل این واقعه تحریفاتی صورت گیرد یا مطالب ضعیف و غیرمستند و احیانا دروغ بدون تحقیق نقل شود.
انواع تحریف در واقعه عاشورا
- غلوها و مبالغه های غیرعقلى و باور نکردنى در زمینه هائی همچون آمار و ارقام کشته ها.
- اضافه نمودن برخى حوادثى که به ظاهر غم انگیز و سوزناک بود بر اصل واقعه.
- تحریف انگیزه آن حماسه اجتماعى و خونین نیز که گاهى تا حد «کشته شدن براى شفاعت از گنهکاران امت» تنزل یافت. حتى خصومت دیرین امویان با اساس دین و وحى و نبوت، به دشمنى شخصى امام حسین علیه السلام و یزید تبدیل شد.
- نوع برخوردهاى امام حسین علیه السلام، حضرت زینب و امام سجاد علیه السلام و کودکان و اهل بیت، گاهى به صورت عجز و لابه و ذلت و حقارت در برابر فاسقانى چون یزید و عمر سعد و ابن زیاد و شمر و... درآمد و خواسته بزرگ امام در این میدان حماسه، که رد بیعت با حکومت جور بود، به درخواست جرعه اى آب براى لب عطشان خویش یا گلوى خشک على اصغر در آمد.
- در روضه هایى که خوانده مى شد و تعزیه هایى که برپا مى گشت و شعرها و نوحه هایى که سروده و اجرا مى شد، از حضرت زینب و امام سجاد و مسلم بن عقیل و سکینه و... چهره هایى ارائه گشت که با روح بلند و عزتمند و بزرگوار آن خاندان شرف و کرامت، ناسازگار بود.
- اعتقاد به شفاعت سیدالشهدا و نیز ثواب هاى فراوان براى اشک ریختن بر آن حضرت و همچنین نتایج ارزشمند ولایت و محبت اهل بیت علیهم السلام، همه صحیح است، اما این مسائل به گونه اى یک جانبه طرح شد که بسیارى از علاقه مندان اهل بیت، تعارضى میان گریستن بر حسین علیه السلام و ارتکاب فسق و فجور و زیر پا نهادن حق الناس و ترک وظایف ندانند و امیدشان به حسین علیه السلام باشد، هر چند که غرق گناه باشند!
- امام سجاد علیه السلام که همان روح حسینى و شجاعت علوى را داشت و در عاشورا به مصلحت الهى بیمار بود و توان جنگیدن نداشت، در پى همین تلقینات تحریف شده به «امام بیمار» شهرت یافت و در اذهان عموم به صورت مردى لاغر، رنگ پریده، بى حال و زرد چهره و عصا به دست جلوه کرد.
مقابله با تحریفات عاشورا
آنچه وظیفه آگاهان و دست اندرکاران است، هم تبیین صحیح قیام حسینى، هم ارائه مقتل و روضه صحیح و مستند، هم جلوگیرى از خواندن مرثیه هاى دروغ و مرثیه خوانان ناصالح و مداحان کاسب و واعظان بی سواد و بى مطالعه است.
الهامى که در انقلاب اسلامى ایران و در جبهه هاى دفاع مقدس، از عاشورا و کربلا گرفته شد، بهترین استفاده از چهره تحریف نشده عاشوراست و اگر شیعه بتواند «مکتب عاشورا» را آن گونه که هست و بوده به جهانیان معرفى کند، بى‌شک منبع الهام همه آزادی‌خواهان مبارزى خواهد شد که در پى الگوى راستین براى انقلاب و مبارزه با ستم‌اند.
در یکى دو دهه اخیر، هم کتاب هاى ارزشمندى در تحلیل ماهیت و اهداف قیام حسینى تالیف شده، هم اشعار بامحتوا و منطبق با روح عاشورا سروده شده است و هم برخى از این تحریف هاى لفظى و محتوایى بازگو و معرفى شده است. از جمله کتابهائی که در این زمینه نوشته شده است می توان به موارد زیر اشاره نمود:
- کتاب سودمند حماسه حسینى (۳ جلد) از شهید مطهرى که به طور مبسوط به این بحث پرداخت.
- «محدث نورى» در کتاب «لؤلؤ و مرجان» و در فصل لزوم پرهیز از دروغ و رعایت صدق در سخن، موارد متعددى از نقل هاى دروغ و حوادث بى اساس را که در زبان مرثیه خوانان و در شعر و نثر مرثیه درباره حوادث کربلا است برشمرد.
- کتاب «ستودگان و ستایشگران» مجموعه اى از ارشادهاى آیت الله خامنه اى درباره بایدها و نبایدها در مورد مداحان و مرثیه خوانان است.
منابع
- فرهنگ عاشورا، جواد محدثی، نشر معروف.
- حماسه حسینی، شهید مطهری.
- تحریف‌ها و انحراف‌ها در تاریخ‌نگاری عاشورا، محمدجواد صاحبی، مجله کوثر: اردیبهشت ۱۳۷۷، شماره ۱۴.
| قبل از واقعه | |||
| شرح واقعه |
| ||
| پس از واقعه | |||
| بازتاب واقعه | |||
| وابسته ها | |||